آیا شروع افت عملکرد ذهنی ما 44 سالگی است؟
به گزارش وبلاگ 8 شارژ، فرض کنید در حال عبور از میانسالی هستید، با ذهنی که همچنان تیز و پرتکاپوست. ناگهان، بدون هشدار آشکاری، بعضی چیزها تغییر می نماید: تمرکزتان کمتر می گردد، فراموشی های کوچک پُررنگ تر می شوند. شاید فکر کنید این ها طبیعی است، اما حالا دانشمندان برهه ای خاص در زندگی را شناسایی نموده اند که مغز، به صورت پنهان، وارد مسیر سراشیبی می گردد. این لحظه، به طور میانگین در 44 سالگی است؛ زمانی که افت متابولیک مغز شروع می گردد، حتی پیش از آنکه زوال محسوس گردد. پژوهش های تازه، نَه فقط زمان این افت را معین نموده اند، بلکه فرصتی ارزشمند برای مداخله و حفظ سلامت مغز پیشنهاد داده اند. در این مقاله، با یافته های این تحقیق مهم آشنا می شویم و می کوشیم راهی برای کند کردن زمان فرسودگی ذهنی بیابیم.
نقطه عَطف زوال مغزی: 44 سالگی
پژوهشگران دانشگاه استونی بروک (Stony Brook University) با آنالیز داده های بیش از 19٬300 فرد، دریافته اند که مغز انسان، به طور میانگین، از 44 سالگی نشانه های نخستین افت عملکرد را تجربه می نماید. این کاهش کارکرد به تدریج شدت می گیرد و در حدود 67 سالگی به اوج سرعت خود می رسد. اما نکته جالب آنجاست که پس از 90 سالگی، سرعت این روند کاهش می یابد.
محققان با آنالیز اسکن های مغزی و آزمایش های شناختی دریافتند که تغییرات ناگهانی نیستند، بلکه در یک بازه نسبتاً خاموش و میانه زندگی رخ می دهند. این بازه، فرصتی کلیدی برای پیشگیری از آسیب های برگشت ناپذیر است؛ همان پیچ پیش از شکست.
سوخت مغز و مشکل مقاومت به انسولین
نقطهٔ تمرکز این تحقیق بر یک سازوکار حیاتی بود: سوخت رسانی به نورون ها. به گفتهٔ دکتر لیلیان موجیکا-پارودی (Lilianne Mujica-Parodi)، عصب شناس ارشد این پروژه، از میانسالی به بعد، مغز با کاهش دسترسی به انرژی روبه رو می گردد. این افت انرژی ناشی از کاهش تأثیر انسولین بر نورون هاست؛ پدیده ای که آن را مقاومت به انسولین نورونی (Neuronal Insulin Resistance) می نامند.
در این شرایط، گلوکز (Glucose) کمتر جذب می گردد و فعالیت پروتئین های حیاتی مانند GLUT4 (پروتئین مسئول جذب گلوکز) و APOE (پروتئین انتقال چربی که با بیماری آلزایمر نیز مرتبط است) کاهش می یابد. این تغییرات ژنتیکی و متابولیکی نشانه هایی واضح از پیری مغز را منعکس می نمایند.
راهکارهای نوین: آیا می توان بهتر به مغز سوخت داد؟
با شناسایی این بازهٔ بحرانی، دانشمندان بر این باورند که می توان مداخلاتی مؤثر انجام داد. آن ها در بخشی از پژوهش، به گروهی 101 نفره مکمل های کِتونی (Ketone Supplements) دادند؛ موادی که می توانند به عنوان سوخت جایگزین برای مغز عمل نمایند و حساسیت انسولینی را بهبود بخشند.
نتایج شگفت انگیز بودند: عملکرد شناختی در افرادی که بین 40 تا 59 سال داشتند بهبود یافت و نشانه های تحلیل مغز تثبیت شد. این یافته ها نشان می دهند که مداخله در زمان مناسب می تواند روند فرسایش مغز را کُند یا حتی متوقف کند.
تغییر در راهبردها: پیش از بروز علائم، اقدام کنید
به باور دکتر بوتوند آنتال (Botond Antal)، این پژوهش دیدگاه ما را دربارهٔ پیری فکر تغییر می دهد. به جای آن که منتظر بروز علائم شناختی شویم - که در آن موقع ممکن است آسیب زیادی اتفاق افتاده باشد - می توان با یاری نشانگرهای متابولیک، افراد در معرض خطر را شناسایی کرد و در لحظه ای طلایی وارد عمل شد.
این همان نقطهٔ تغییری ست که رویکرد پزشکی آینده را در زمینه بیماری های نورودژنراتیو دگرگون خواهد نمود.
جمع بندی
در یک نگاه کلی، مغز انسان از حدود 44 سالگی با افت تدریجی عملکرد روبه رو می گردد که دلیل اصلی آن کاهش سوخت رسانی به نورون ها به دلیل مقاومت انسولینی (Insulin Resistance) است. این روند، اگرچه خاموش و بی علامت آغاز می گردد، اما در دهه های بعدی زندگی شتاب می گیرد. پژوهشگران دریافته اند که با مداخله در همین بازهٔ میان سالی، به وسیله ارائهٔ سوخت جایگزین مانند کتون ها (Ketones)، می توان از افت عملکرد جلوگیری کرد یا آن را کند نمود. بنابراین، به جای واکنش پس از بروز نشانه های بیماری، زمان آن رسیده است که علم پزشکی به سمت پیشگیری هدفمند در میانهٔ زندگی حرکت کند.
آیا می توان با رژیم درمانی، مغز میانسال را دوباره احیا کرد؟
این پژوهش تنها درباره مغز نیست؛ بلکه درباره لحظه ای حیاتی در زندگی ماست که شاید هرگز متوجه آن نشویم. اگر بتوانیم از فرسودگی فکر در زمان مناسب جلوگیری کنیم، شاید آینده ای بدون آلزایمر و زوال حافظه در انتظارمان باشد. آیا تغییر سبک زندگی، رژیم کِتویی یا پایش متابولیک می تواند یک مسیر نو برای جوان سازی مغز باز کند؟ مسیر علم به این سو می رود، و ما باید پرسش های تازه تری درباره زمان، سوخت، و فکر مطرح کنیم.
❓ سؤالات متداول (FAQ)
سن دقیق آغاز افت عملکرد مغز چه زمانی است؟
میانگین سنی که مغز انسان دچار افت عملکرد متابولیکی می گردد حدود 44 سالگی است، اما این سن ممکن است در افراد مختلف کمی متفاوت باشد.
چه عاملی باعث آغاز این فرسایش مغزی می گردد؟
پژوهش ها نشان داده اند که مقاومت نورون ها به انسولین، که موجب کاهش جذب گلوکز می گردد، مهم ترین عامل آغاز این روند است.
آیا می توان از افت عملکرد مغز در میانسالی جلوگیری کرد؟
بله، مداخله در بازهٔ 40 تا 59 سالگی به وسیله رژیم های خاص یا مکمل های کتونی می تواند عملکرد مغز را تثبیت یا بهبود بخشد.
آیا این یافته ها در درمان آلزایمر هم نقش دارند؟
از آن جا که پروتئین APOE در هر دو مورد نقش دارد، این کشف می تواند به استراتژی های نو در پیشگیری از آلزایمر نیز منجر گردد.
آیا مکمل های کِتونی واقعاً اثربخش هستند؟
در افراد میانسال، مکمل های کتونی باعث کاهش علائم تحلیل مغزی و تثبیت عملکرد شناختی شده اند، اما برای افراد مسن تر کمتر اثربخش بوده اند.
آیا این تحقیق به تازگی منتشر شده است؟
بله، این پژوهش به وسیله تیمی از دانشگاه استونی بروک و در نشریهٔ معتبر PNAS در سال 2025 منتشر شده است.
منبع: PNAS
منبع: یک پزشک