خبرنگاران کرونا و لزوم تقویت تاب آوری اجتماعی - وبلاگ 8 شارژ

به عقیده بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت در پی شیوع یکباره ویروس کرونا در کشور تدابیر بهداشتی و درمانی به سرعت برای روبروه با آن اندیشیده و اتخاذ شد، تدابیری که همچنان نیز ادامه دارد و گستره آن از تجهیز مراکز درمانی و بیمارستانی برای بیماران کرونایی، کوشش برای یافتن داروی موثر، غربالگری سلامت شهروندان، تعطیلی اصناف و اجرای طرح فاصله گذاری متنوع است.

با این وجود موضوعی که کمتر در این میان به آن پرداخته شده سلامت روان است، مساله ای که با طولانی شدن روزهای قرنطینه خانگی و به دنبال آن تعطیلی مدارس، دانشگاه ها و بعضی اصناف و د همچنین استرس های روحی و روانی تبعات مالی کرونا هر روز به موضوع مهم تری تبدیل می گردد که احتیاجمند توجه جدی دست اندرکاران و تصمیم گیرندگان ملی است.

به گفته کارشناسان انزوای افراد و دلهره و استرس و آسیب های روحی و روانی ناشی از کرونا و در نهایت تهدید سلامت روان افراد جامعه بسیار خطرناک تر از ویروس کروناست و در چنین شرایطی افراد باید یاد بگیرند که تاب آوری شان را افزایش داده و با مسائل بهتر مقابله و در برابر آنها مقاومت نمایند.

به گفته مسوولان بهزیستی در روزهای اخیر سامانه خودارزیابی روانشناختی در روبرو با بحران ویروس کرونا راه اندازی شد تا با غربالگری هوشمند افراد جامعه و پیشگیری از آسیب های روانی-اجتماعی ناشی از این بحران گرفته گردد.

متخصصان حوزه سلامت روان معتقدند، اپیدمی و بحران پیش آمده ناشی از شیوع ویروس کرونا پیامدهای پیچیده و چند لایه در زمینه های مختلف مالی، زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی به دنبال داشته و خواهد داشت و مسائل و مسائل روحی و روانی را باید به عنوان یکی از مهم ترین این پدیده ها که باید برای کاهش آن راهکارهای لازم را اندیشید، دانست.

همین امر موجب شده تا متخصصان علوم اجتماعی و جامعه شناسان، نگران عواقب بعدی آن از جمله افسردگی و یا مسائل خانوادگی پس از آن باشند.

مسائل روحی و روانی یکی از مهم ترین پیامدهای و تاثیرات کرونا در جامعه

نازنین دلنواز جامعه شناس قزوینی در این خصوص گفت: به لحاظ اجتماعی آنچه جوامع را آماده مقابله با بحران های جمعی می نماید سطح سرمایه اجتماعی است و این مفهوم که رابطه تنگاتنگی با مفهوم اعتماد و مسوولیت اجتماعی دارد پیش زمینه مقابله پیروز با بحران های جمعی است و در کشور ما به دلایل مختلف به گواه آمارهای رسمی، سطح سرمایه اجتماعی در شرایط قابل قبولی نیست.

وی گفت: این شرایط نشان از آن دارد که ما نمی توانیم خیر فردی را در راستای خیر عمومی قرار دهیم بنابراین پیش فرض اولیه آمادگی مناسب برابر بحران های جمعی و گسترده را در اختیار نداریم.

این جامعه شناس تاکید نمود: هراس و اضطراب زمانی ایجاد می گردد که ابهام از سطح ایمن فراتر رود و بخش زیادی از ابهام در نتیجه فقدان دسترسی شفاف و آزاد به اطلاعات ایجاد می گردد.

دلنواز ادامه داد: این موضوع به اعتماد متقابل و سرمایه اجتماعی هم آسیب زده و هراس اجتماعی را دامن می زند و باید اذعان کرد ارایه اطلاعات به روز و قابل نظارت تنها راه بازگشت اعتماد اجتماعی و کاهش هراس اجتماعی است.

وی اضافه نمود: اهمیت فاصله گذاری اجتماعی برای مقابلع با کرونا موضوعی است که بسیار در مورد آن بحث شده و اهمیت آن ثابت شده و غیرقابل انکار است اما بحثی که امروز داغ شده نام گذاری این فرایند است.

دلنواز تاکید نمود: آنچه اهمیت دارد فاصله گذاری فیزیکی و تجربه نوع دیگری از ارتباط اجتماعی در این دوران است و باید توجه داشت در شرایطی که امکان ارتباط نزدیک و رودررو فراهم نیست لزوما فاصله اجتماعی ایجاد نمی گردد بلکه در مدلهای دیگری امتداد پیدا می نماید و اتفاقا احتیاج به آن امروزه بیش از هر زمان دیگری احساس می گردد تا جلوی آسیب های دیگر گرفته گردد.

وی با بیان اینکه کرونا در کنار تهدید سلامت جسم سلامت روان افراد را نیز نشانه گرفته است، اعلام کرد: یکی از این آسیب ها که به راحتی در کوتاه مدت شاهد آن هستیم اختلافات خانوادگی و به دنبال آن خشونت های خانگی و خشونت علیه بچه ها است و بدون شک چنین پیامدهایی در فاصله کوتاه مدت به دنبال خود در جهان پساکرونا اثرات گسترده تری برجای می گذارد.

دلنواز اضافه نمود: پس از این دوران شاهد تاثیرات ناشی از قرنطینه بر رفتار و کنش های فردی و جمعی خواهیم بود و لزوم مشاوره های روانشناختی و مددکاری اجتماعی در حال حاضر و به صورت سیستماتیک پس از عبور از بحران احتیاج فوری حفظ سلامت فردی و روانی اعضای جامعه است.

این جامعه شناس با اشاره به اینکه تقویت تاب آوری اجتماعی در شرایط بحرانی فعلی بسیار ضروری است، ادامه داد: از سویی دیگر، فقر و بیکاری ناشی از بحران مالی دوران کرونا در کوتاه مدت جامعه عبور نموده از بحران را وارد بحران های جدی تری می نماید که مهمترین آن افزایش سطح بزه، اعتیاد و خشونت است و در این حوزه باید بحث های گسترده تری در سطح جامعه و متفکران صورت گیرد تا بتوان راهکارهای کاهش آسیب را به گفت و گو گذاشت و امید داشت سیاستمداران و تصمیم سازان از نتایج آن استفاده نمایند.

کرونا دیگر یک بیماری نیست، یک بحران اجتماعی است

الهام نظری جامعه شناس و محقق قزوینی نیز با بیان اینکه این روزها بسیاری از خود می پرسند آیا مردم توانایی روبرو با شرایط بحران کرونا را دارند یا خیر، گفت: بنظرم پاسخ دادن به این سوال به توجه به توان اجرایی و مدیریتی نظام تصمیم گیری کشور از اساس اشتباه است و به طور دقیق تر باید گفت که توان بالقوه هر ملتی از دولت آن سرچشمه می گیرد.

وی با بیان اینکه در رابطه با شیوع ویروس کرونا که دیگر از یک فرم بیماری خارج شده و به یک بحران عمومی و فراگیر در جهان تبدیل شده است باید اذعان کرد ساختارهای حکومتی و تصمیم گیری چه برنامه ای برای مقابله با این بحران دارند نه اینکه مردم چه توان بالقوه ای و همانطور که همه مطلع هستند راه حل کار در مهار این ویروس کنترل جمعیت در فضاهای عمومی است.

نظری ادامه داد: آیا ملت به تنهایی و با تکیه بر توانایی های بالقوه مفروض می تواند هم در خانه بماند، هم مسایل مالی خود را حل نماید، همه اجاره خانه بدهد، هم شکم خود را سیر کند که به طور قطع برای ایستادگی در برابر موضوع کرونا فقط یک توقع می توان از ملت داشت و آن اعتماد و همبستگی است و این مهم نیز در گرو عملکرد مسوولانه و شفاف ارکان تصمیم گیری محقق می گردد.

وی در پاسخ به این پرسش که هراس و اضطرابی که کرونا برای مردم بوجود آورده را چگونه می توان برطرف و با آن مقابله کرد،اضافه نمود: شفاف سازی، دادن اطلاعات درست و موثق مهمترین گام در روبروه با اضطراب و هراس است چرا که در این مواقع اغلب بازار شایعه و اخبار نادرست و غلو شده بسیار داغ است و اخباری تاثیر مستقیم بر هراس جمعی و فراوری اضطراب دارد.

این جامعه شناس توضیح داد: بنابراین اگر نهادهای اطلاع رسان و مسوولان یا یک خرد جمعی عملکرد خود را به صورت شفاف در معرض عموم بگذارد، بدون شک اعتماد عمومی ایجاد می گردد و با ایجاد اعتماد، اضطراب و فشار روانی جای خود را به همبستگی اجتماعی می دهد.

وی ادامه داد: پیش از هر چیز ضروری است تاکید کنم که اساسا مفهوم فاصله گذاری اجتماعی یک غلط مصطلح است، به این معنی که در علم اجتماعی این مفهوم دلالت بر ایجاد فاصله بر مبنای نژاد و منزلت و تقسیم بندی های اجتماعی و طبقاتی در جامعه دارد ،در حالی که آنچه از فاصله گذاری اجتماعی در اذهان عمومی و متولیان بهداشت و درمان مدنظر قرار گرفته است، فاصله فیزیکی و نه اجتماعی است.

این جامعه شناس تاکید نمود: پس از رسانه باید خواهش کرد که کوشش خود را برای برطرف این اشتباه معنا شناختی بکند بنابراین باید از تاثیر فاصله فیزیکی صحبت کنیم و در این باره نیز بر کسی پوشیده نیست که ویروس کرونا میزبان پرولع جمعیت است و هرچه خود را از جمعیت دور کنیم و بتوانیم در سبک زندگی جدیدمان شیوه های ارتباطی متفاوت تر و منطبق تری با شرایط فعلی داشته باشیم بیشتر در امان خواهیم بود.

این استاد دانشگاه یادآور شد: تحقق این مهم نیز نه فقط بر دوش شهروندان که ضروری است با یک برنامه ریزی دقیق و عادلانه بتوان این همکاری مشترک میان مسوولان و شهروندان را ایجاد کرد.

وی در ادامه از تاب آوری اجتماعی به عنوان راهکاری برای کاهش پیامدهای منفی کرونا بر عرصه های اجتماعی و مالی نام برد و گفت: ارایه آموزش ها و مشاوره های لازم در این خصوص و بالا بردن تاب آوری اجتماعی به ویژه به افرادی که سلامت روان آنها در پی شیوع این ویروس آسیب دیده، ضروری است.

احترام به یکدیگر مهارتی ضروری در حوزه تاب آوری اجتماعی

این جامعه شناس در پاسخ به پرسش که نگاه جامعه شناسان به جامعه پسا کرونا چگونه است؟،گفت: پیش بینی های زیادی در حوزه های اجتماعی، مالی،خانوادگی و فرهنگی در رابطه با دوران پساکرونا شده است و از 2 منظر اقتصاد و روابط زوجین می توان به این مساله نگاه کرد.

نظری اضافه نمود: بنابراین تاثیر مضاعف بیکاری و به تبع آن فقر در زندگی فرودستان و اقشار متوسط موضوع مهمی است که باید هرچه زودتر برایش چاره اندیشی کرد و از سوی دیگر افزایش آمار اختلافات و خشونت های خانوادگی در دوران خانه نشینی است و نباید غافل بود که مسائل مالی و مسائل خانوادگی بر یکدیگر تاثیر مضاعف دارند.

وی توضیح داد: بنابراین اگر به این 2 مقوله توجه کارشناسی نگردد باید اذعان کرد که جامعه پساکرونا، جامعه ای متزلزل به لحاظ مالی و روابط خانوادگی به طور خاص روابط زوجین است.

این محقق با اشاره به تاثیر کرونا بر روابط عادی بین افراد، اضافه نمود: به مدد ابزارهای مجازی و تعاملاتی که تا پیش از این وجود داشت، نمی توان گفت که در سطح فردی موضوع کرونا توانسته تاثیر خاصی بگذارد فارغ از ارزش گذاری بر روابط مجازی شده، باید گفت که خیلی وقت است که روابط افراد از دریچه شبکه های مجازی شکل می گرفت و هم اکنون نیز کرونا فقط کمی شدت آن را بیشتر نموده است وگرنه تغییری ایجاد ننموده است.

وی با اشاره به خودقرنطینگی خانواده ها گفت: این روزها، اعضای خانواده بیش از هر زمان دیگری در کنار یکدیگر قرار دارند و قابل انکار نیست که همین همزیستی اجباری زمینه ساز ظهور چالش های مختلف در روابط است و برآیند آمارهای منتشر شده بیانگر افزایش اختلافات خانوادگی بوده و این موضوع موید آن است که افراد تا چه میزان فاقد مهارت های لازم برای درک و تحمل یکدیگر در شرایط نامتعارف هستند.

این عضو انجمن جامعه شناسی یادآور شد: ضروری است، بیش از هر زمان دیگر خانواده را از نقش متعارف آن جدا کرد به این معنی که اگر تا امروز نقش خانه داری برای یک جنسیت تعریف می شد با نگاه برابری انسان محور به وظایف متداول در خانه نگاه کنیم و به عنصر گفتکو به عنوان حلقه مفقوده میان اعضای خانواده توجه بیشتری کرد و از این فرصت برای تمرین و تقویت این مهارت بهره برد.

وی اضافه نمود: اگر دورهمی های خانوادگی به واسطه شبکه های مجازی کمررنگ شده، کمی از گوشی های هوشمند خود فاصله بگیریم و برای ایجاد صمیمیت برنامه های متنوع و سرگرم نماینده خانوادگی ترتیب دهیم.

نظری با اشاره به لزوم توجه به تاب آوری اجتماعی در شرایط فعلی برای مقابله بهتر با تنش ها و پیامدهای روحی و کرونا،توضیح داد: اگرچه این فعالیت ها بر وجه جمع گرایانه زندگی خانوادگی تاکید دارد اما لزوم احترام گذاشتن به حوزه فردی و شخصی اعضای خانواده را فراموش نکنیم تا با دخالت های بیجا به فردیت یکدیگر تجاوز نگردد.

وی اضافه نمود: کسب و تمرین این مهارت ها را کوششی در جهت مدنی تر کردن زندگی خانوادگی خود و حرکت به سمت یک خانواده مدنی است و شاید با توجه به این مسایل بتوانیم علاوه بر سلامت تن، از خانواده خود نیز در مقابل خطرات بهداشتی و اجتماعی کرونا مراقب کنیم.

صدای مشاور همراه روزهای سرد قرنطینه در گرماگرم کرونا

در پس بحران های اجتماعی و آسیب هایی که در حوزه روحی و روانی برای افراد ایجاد می گردد، مشاوران می توانند آلام و دردهای ناشی از بحران ها را در شهروندان کاهش دهند.

معاون امور توسعه و پیشگیری اداره کل بهزیستی قزوین از افزایش تماس ها با مرکز صدای مشاور در این روزها اطلاع داد و گفت: از زمان شیوع کرونا بیش از یک هزار و 800 مورد تماس تلفنی با خط 1480 در بهزیستی استان ثبت شده که بیش از یک سوم از این تماس ها مربوط به اضطراب ناشی از بحران کرونا بوده است.

زهرا غلامرضایی با بیان اینکه مشاوران بهزیستی با دانش خود کوشش دارند تا سطح تاب آوری اجتماعی افراد را در شرایط بحرانی ارتقا ببخشند، اضافه نمود: با شیوع کرونا ویروس در کشور شاهد افزایش اضطراب و تنش های روانی در بین عموم هستیم که به همین دلیل مشاوران و روانشناسان بهزیستی استان از ساعت 8 صبح تا ساعت 22 شب آماده پاسخگویی به تلفن شهروندان هستند.

وی گفت: سازمان بهزیستی در کنار مراقبت های بهداشتی برای حفاظت جسم در مقابل کرونا ویروس، حمایت های روانی-اجتماعی و ارتقای سلامت روان جامعه را نیز یکی از وظایف مهم خود می داند.

غلامرضایی، ارتقای سلامت روان جامعه، کاهش آسیب های اجتماعی، پیشگیری و درمان اختلالات،مطلع سازی و افزایش دانش عمومی درباره سلامت روان را از اهداف دفتر مشاوره و خدمات روان شناختی بهزیستی بیان کرد.

این مسوول با بیان اینکه تماس با این خط در همه شهرستان های استان امکان پذیر است و مشاوران 1480 همیشه آماده باش هستند،ادامه داد: به همین دلیل خط 1480 بهزیستی در 2 شیفت همه روزه حتی ایام تعطیل نیز آماده خدمات مشاوره ای است.

غلامرضایی تاکید نمود: در حال حاضر استرس و نگرانی افراد افزایش یافته و بیشتر موارد تماس با خط 1480 استرس و اضطراب ناشی از شرایط موجود و نحوه مدیریت آن و خود بیمار انگاری افراد است که این موضوع ریشه در اختلالات روانی فرد دارد و موارد دیگر تماس به دلیل اختلاف نظر زوجین در نحوه کنترل بیماری و یا شیوه های برخورد با بیماری توسط اعضای خانواده بر سر سالمندان و فرزندان خود است.

سندروم پیگیری اخبار و استرسی که به افراد منتقل می نماید

مشاوران و روانشناسان خط صدای مشاوره، به افراد اطلاعات پزشکی ارائه نمی دهند، اما سعی می نمایند مدیریت استرس، کاهش اضطراب و نگرانی را به آنها بیاموزند.

نسرین شهیدی از کارشناسان مرکز مشاوره 1480 در قزوین نیز در مورد افزایش تماس ها با این مرکز گفت: به دلیل ماهیت غیر حضوری بودن این مشاوره ها در این ایام شاهد استقبال مردم هستیم و بیشتر تماس ها از کسانی است که استرس ابتلای خود و بچه ها و همسرشان را به این بیماری دارند.

وی اظهار کرد: در گفت وگو با این افراد متوجه می شویم سندروم پیگیری اخبار به صورت قابل توجهی در این افراد در حال رشد است در شرایطی که باید بدانیم همین مسئله می تواند تشدید نماینده استرس و نگرانی ها باشد.

این مشاور بهزیستی اضافه نمود: دل نگرانی ها از ابتلا به این بیماری در بین بچه ها و سالمندان نیز بیشتر از دیگران است و از سوی دیگر این همزیستی اجباری که برای اعضای خانواده حاصل شده خود چالش آفرین است، چرا که در شرایط عادی اعضای خانواده تنها بخشی از روز خود را در کنار یکدیگر می گذرانند اما امروز ساعت های زیادی را کنار هم هستند.

شهیدی اضافه نمود: در این مدت امکان تنش بین افراد به دلیل نزدیکی بسیار زیاد است و اختلاف نظر و اختلاف سلیقه و بی حوصلگی و سلیقه های شخصی و انتظارات اضافه و خشم های جابجا شده که بر اطرافیان تخلیه می گردد موجب چالش در محیط خانواده می گردد و بهترین کار برای مدیریت این مسئله مذاکره جمعی و برنامه ریزی برای گذران روزها با تفریح، ورزش و بازی های گروهی در محیط خانواده است.

وی همچنین گفت: در این روزها باید زمانی را برای در کنار هم بودن اختصاص دهیم و برنامه ریزی مشترک داشته باشیم تا بتوانیم اوقات را به خوشی سپری کنیم و حتی استفاده از معنویت و معنا درمانی که ارامش بخش خواهد بود نیز توصیه می گردد و باید به این فکر کنیم که خیلی از اوقات حسرت کنار هم بودن داشتیم و حالا به اجبار این شرایط در اختیار ما قرار گرفته و باید از آن بهره خوبی داشته باشیم.

وسواس روحی ثمره دل نگرانی زیاد از کرونا

کبری نوروزی از مشاورین مرکز مشاوره راه نوین قزوین نیز به خبرنگار خبرنگاران گفت: در حال حاضر بیشترین مراجعان ما به مرکز مشاوره درگیری خانواده ها در مورد استرس های ناشی از بیماری کرونا است و اغلب افراد دچار وسواس روحی شدند و مسایل و مسائلی که سطح هیجانات افراد را بالا برده و منجر به چالش های در خانواده ها شده است.

وی با اشاره به لزوم بالا بردن تاب آوری اجتماعی در شرایط امروز، اضافه نمود: قرنطینه خانوادگی موجب شده تا با کوچکترین حرف یا برخورد تعارضات خانوادگی بوجود آید و بیکاری افراد و گاها مسائل معیشتی در رفتار افراد نیز به این مسائل دامن زده است.

این مشاور خانواده گفت: بهانه گیری افراد منجر به دعوا و خشونت در بین زوجین می گردد که باید با ارایه آموزش های درست تاب آوری افراد را در برابر مسایل و مسائل افزایش دهیم.

وی اضافه نمود: برای تاب آوری خانوارها باید این شرایط را بپذیرند که این مساله جهانی است و اغلب مردم با آن درگیر هستند و تنها راه همراهی و همکاری با یکدیگر است تا بتوانیم از این شرایط نجات پیدا کنیم و بتوانند از این شرایط عبور کنیم

نوروزی اضافه نمود: باید کوشش کنیم حس دوست داشتن را نسبت به هم داشته باشیم و نشاط و شادی را داشته باشه و به امید اینکه این بیماری درمانی داشته باشد و مردم بتوانند از این قرنطینه و شرایط نجات پیدا نمایند.

کرونا روزی تمام می گردد، با تمام مسائل چه دیر یا زود، سخت یا آسان ، به هر حال روزی در این زمین زندگی خواهیم کرد که اثری از کووید 19 نباشد اما مسائل خانوادگی، وسواس روحی و مسائل اجتماعی آن می تواند تا ابد روی جسم و روح انسان باقی بماند و در این شرایط، احتیاج است تا با بالا بردن سطح تاب آوری اجتماعی کوشش کنیم تا روزهای قرنطینه را با تنش و چالش کمتری به خاتمه برسانیم.