واکسن کرونا به چه کسانی باید تزریق گردد؟ - وبلاگ 8 شارژ

با ما همراه باشید و درباره وبلاگ سفرها بیشتر بدانید.

این روزها بازار بحث درباره فراوری واکسن کرونا داغ است و هر روز خبرهایی از موفقیت و تاثیر واکسن کرونا در جهان مخابره می گردد. در کشور ما نیز چشم امید به دانشمندانی است که برای فراوری داخلی این واکسن کوشش می نمایند. البته سبد خریدمان نیز در سطح بین المللی آماده است تا اگر واکسنی در جهان ساخته شد و مورد تایید نهاده شد، آن را برای مردم خریداری کنیم.

البته باید به این نکته توجه کنیم که طبیعتا اگر واکسنی در هر کجای عالم ساخته گردد، اولا به راحتی در اختیارمان قرار نمی گیرد و ممکن است طی فرآیندی زمان بر به این واکسن دسترسی پیدا کنیم. از طرفی دانشمندان کشور خودمان نیز در تکاپوی ساخت واکسن کرونا هستند و به گفته وزارت بهداشت یکی از این واکسنها تاییدیه تست انسانی را گرفته و بزودی فاز مطالعات انسانی این واکسن در کشورمان کلید می خورد. از سوی دیگر سازمان بهداشت جهانی در راستای دسترسی همه کشورها به واکسن کرونا، مجموعه ای به نام کووکس راه اندازی نموده و کشور ما نیز سبد خریدش را در صف کووکس گذاشته تا اگر واکسنی مورد تایید سازمان جهانی بهداشت بود، بتواند آن را خریداری کند.

اما، حتی اگر واکسن کرونا وارد فاز فراوری انبوه در گوشه ای از جهان گردد، باز هم باید پرسید آیا فراوری واکسن به تنهایی کافی است؟. قطعا خیر. همچنین اگر واکسن کرونا در دسترس کشورمان قرار گیرد، آیا کافی است؟، باز هم پاسخ منفی است؛ چراکه قطعا میزان واکسنی که در اختیارمان قرار می گیرد به اندازه تمام جمعیت کشور نخواهد بود.

به همین دلیل وزیر بهداشت اخیرا اظهار داشت که تامین واکسن را از سه طریق دنبال می کنیم؛ یکی به وسیله خرید واکسن از مجموعه کووکس سازمان بهداشت جهانی است که قرار شده 16 میلیون و 800 هزار دوز واکسن کرونا را به وسیله کووکس وارد می کنیم که این میزان حدود هشت میلیون و 400 نفر را پوشش می دهد یعنی حدود 10 درصد از جمعیت کشور. همچنین حدود 5.5 میلیون دوز را در قالب قرارداد مشترک فراوری با یکی از کمپانی های صاحب نام دنبال می کنیم. حدود 20 میلیون دوز را از کمپانی دیگری در جهان می خریم و نهایتا بین 41 تا 42 میلیون دوز واکسن را برای 20 تا 21 میلیون نفر از جمعیت مان داریم تدارک می بینم؛ چراکه واکسن کووید-19 دو دوزه است و باید در دو مرتبه تزریق کرد.

بنابراین از آنجا که فعلا تزریق همگانی واکسن کرونا امکانپذیر نیست، همین حالا باید به این سوالات اساسی پاسخ دهیم که اولا چه کسانی باید ابتدا واکسن آنفلوآنزا را تزریق نمایند و اولویت بندی در این باره چگونه خواهد بود؟، دوما این اولویت ها بر اساس چه شاخص هایی معین شده و سوما آیا مورد پذیرش جامعه خواهند بود؟.

در نهایت بدیهی است که اولویت های تزریق واکسن کرونایی که ممکن است در آینده در اختیارمان قرار گیرد، نه بر اساس صندلی مالی، اجتماعی و سیاسی، بلکه باید بر اساس شاخص های متقن و دقیق سلامت و بر اساس شرایط جامعه ما معین شده و به صورت شفاف مطرح شوند تا به این ترتیب آنچه در زمینه واکسن آنفلوآنزا در امسال رخ داد و حساسیت اجتماعی بالایی را به دنبال داشت، مجددا رخ ندهد.

بر این اساس برای پاسخ به این پرسش ها با دکتر احسان شمسی کوشکی- دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت و عضو کمیته اخلاق توزیع واکسن در سازمان جهانی بهداشت به گفت وگو نشستیم که در ادامه می آید:

عدالت در سلامت در زمان پاندمی

دکتر احسان شمسی کوشکی ، درباره لزوم اولویت بندی گروه هایی که باید بعد از دسترسی به واکسن کرونا در کشور آن را دریافت نمایند، گفت: اولویت بندی خدمات سلامت، موضوعی است که تحت عناوینی مانند عدالت در سلامت یا توزیع منصفانه و عادلانه منابع سلامت، در حوزه اخلاق پزشکی بسیار مورد توجه نهاده شده است. زیرا منابع سلامت همواره محدود هستند. حال دوران پاندمی کرونا هم این محدودیت ها را پررنگ تر نموده است. به عنوان مثال بحث توزیع تخت های ICU، توزیع داروهای خاص و در حال حاضر هم توزیع واکسن کرونایی که یا خودمان آن را فراوری کنیم و یا از کشور دیگری وارد کنیم، مباحثی هستند که مورد توجه قرار دارند.

وی اضافه نمود: به هرحال حتی اگر بتوانیم به وسیله مکانیزم کووکس که مجموعه زیر نظر سازمان جهانی بهداشت است، دارو و واکسن کرونا را برای 20 درصد جمعیت مان هم دریافت کنیم، باید بتوانیم اولویت بندی کنیم. کووکس تعهد تامین واکسن 20 درصد از جمعیت کشور را به ما داده است. حتی اگر این میزان واکسن هم در اختیار ما قرار گیرد، به صورت تدریجی و بخش بخش وارد کشور خواهد شد. بنابراین موضوع اولویت بندی خدمات سلامت و به ویژه مساله کنونی ما یعنی اولویت بندی برای تزریق واکسن کووید-19، مساله بسیار مهمی است.

حساسیت های اجتماعی برای واکسن کرونا و تجربه واکسن آنفلوآنزا

شمسی کوشکی ادامه داد: در عین حال این اولویت بندی ها باید بر اساس شاخص های روشن و شفاف شاخص بندی گردد. تجربه واکسن آنفلوآنزا که تعداد محدودی از آن وارد کشور شد، به ما نشان داد که چقدر در این زمینه حساسیت اجتماعی داریم. به عنوان مثال 1500 واکسنی که طی فرایند ای به داروخانه مجلس شورای اسلامی داده شده بود و عکس العمل های اجتماعی را به دنبال داشت، نشان از حساسیت جامعه در این حوزه داشت. به هر حال جامعه مطالبه کرد که بر چه اساسی این واکسن ها را به مجلس ارائه داده اند. حال درباره واکسن کرونا قطعا این حساسیت بالاتر است. زیرا واکسنی است که در صورت موفقیت می تواند مردم را به زندگی عادی برگرداند. بنابراین حساسیت های اجتماعی روی آن زیاد است و باید در توزیع این واکسن دقت زیادی گردد و نیازمند شاخص های کاملا شفاف و منصفانه است که این موضوع هم در حوزه اخلاق پزشکی است.

وی با اشاره به شاخص هایی که باید در اولویت بندی تزریق واکسن کرونا مورد توجه قرار گیرند، گفت: شاخص اصلی سودرسانی به جامعه و کنترل موضوع است و بر همین اساس معمولا ارائه نمایندگان خدمات سلامت که در خط اول ارائه خدمت هستند، اولویت تزریق این واکسن را دارند. زیرا از بین رفتن هر یک از این افراد، می تواند تعداد زیادی از مردم را دچار مشکل کند. شاخص دیگر در اولویت بندی دریافت منابع سلامت، بحث آسیب پذیری است. معمولا گروه هایی که آسیب پذیرتر هستند در اولویت قرار دارند. مانند افراد دارای سن بالا، مبتلایان به بیماری های زمینه ای و ... حال اگر فردی سن بالا دارد و یک بیماری زمینه ای جدی هم دارد، درجه اولویتش افزایش می یابد. یک شاخص دیگر، نقش افراد در زنجیره انتقال بیماری است. به عنوان مثال شاید ما به این نتیجه برسیم که اگر رانندگان وسایل حمل و نقل عمومی بیشترین افرادی هستند که ممکن است بیماری را منتشر نمایند، باید برای نفع جامعه آنها را در اولویت قرار دهیم.

در اولویت بندی ها نقش مردم دیده گردد

شمسی کوشکی تاکید نمود: بنابراین واقعیت این است که شاخص ها می تواند بسیار متنوع باشد، اما در مجموع بحث آسیب پذیری، نقش افراد در شکستن زنجیره بیماری و پرسنل خدمات بهداشتی و درمانی از اولویت های مهم در این حوزه محسوب می شوند. نکته مهم این است که باید در این شاخص بندی ها نقش مردم هم دیده گردد و نمایندگان جامعه هم باید درباره این ملاک ها صحبت نمایند تا برای جامعه موجه باشد و مردم احساس بی عدالتی ننمایند. بنابراین در ترکیب تیم تصمیم گیر باید به نوعی نمایندگان جامعه هم حضور داشته باشند و یاری نمایند.

وی تاکید نمود: به عنوان مثال در کشورهای غربی اعلام می گردد که سالمندانی که در خانه های سالمندان زندگی می نمایند، در اولویت تزریق واکسن هستند. زیرا در این کشورها تعداد این افراد بالاست و اگر یک نفرشان مبتلا گردد، ممکن است همه آن جمعیت در معرض خطر قرار گیرند، به این صورت تقسیم بندی می نمایند. بنابراین باید در یک کار تحقیقاتی و فنی آنالیز کنیم که آیا ما در کشورمان چنین کلونی هایی داریم یا خیر. ممکن است زمانی به این نتیجه برسیم که گروه هایی از افراد آسیب پذیر هستند که باهم زندگی می نمایند. ممکن است ساکنان خانه های سالمندان و افراد بی خانمان یکی از اولویت های ما باشند. بنابراین باید شاخص های آسیب پذیری، شاخص های زنجیره انتقال و... را در نظر بگیریم و سپس اولویت بندی کنیم. هرچقدر این روال با دقت بیشتری انجام گردد، از واکسن استفاده بهتری می گردد. هدف نهایی هم این است که بتوانیم سریعا زنجیره انتقال بیماری را کنترل کنیم و افراد آسیب پذیر را از مرگ نجات دهیم.

چه کسی مسئول اولویت بندی برای واکسن کروناست؟

شمسی کوشکی اظهار کرد: به نظر می رسد کمیته ملی اخلاق بالینی وزارت بهداشت که اعضای آن با حکم وزیر بهداشت معین می شوند و رییس آن معاون درمان وزارت بهداشت است، باید مرجع تدوین پیش نویس اولیه در این باره باشد و شورای عالی اخلاق پزشکی وزارت بهداشت هم که رییس آن شخص وزیر بهداشت است، می تواند نتیجه کمیته ملی اخلاق بالینی را تصویب کند تا بر اساس آن عمل گردد.

چه کنیم که واکسن کرونا در معرض بازار سیاه قرار نگیرد؟

وی درباره نحوه توزیع واکسن کرونا نیز گفت: نحوه توزیع واکسن کرونا هم بحث بسیار مهمی است. اشکالی که وجود دارد، این است که نظام توزیع در مواردی که میزان یک دارو یا فرآورده کم است، در معرض فساد و بازار سیاه قرار می گیرد. باید در اولویت بندی هایی که انجام می گردد، نظام توزیع هم در نظر گرفته گردد. طراحی نظام توزیع کار پرچالش و سختی است؛ چراکه توزیع منابع محدود کار دشواری است و باید توجه گردد که پارتی بازی نگردد و به دست مصرف نماینده اصلی برسد.

شمسی کوشکی همچنین گفت: خوشبختانه در کشور ما ساختار وزارت بهداشت بسیار گسترده است؛ به طوری که در روستاها خانه بهداشت و بهورز داریم، در شهرها مراکز بهداشتی شهری داریم. بنابراین واکسن کرونا هم باید به وسیله وزارت بهداشت توزیع گردد، اما مکانیزم توزیع باید به گونه ای باشد که شاخص ها، مصرف نمایندگان نهایی و... معین باشد. در این زمینه هم پرونده الکترونیک سلامت یاری نماینده است. البته هرچند که در سال های اخیر کوشش های زیادی برای ایجاد پرونده الکترونیک سلامت شده است، اما هنوز آنطور که باید اتفاق نیفتاده است. باید این موارد با استفاده از سامانه هایی که در کشور داریم، ثبت گردد و حتما باید نظارت و پیش بینی های دقیقی برای افرادی که از این شاخص ها عدول می نمایند، انجام گردد.

استثنا در تزریق واکسن کرونا!

وی درباره امکان استثنا قرار دادن در شاخص ها و اولویت های توزیع منابع محدود سلامت مانند بحث واکسن کرونا، گفت: اگر قرار باشد در هر سیستمی استثنا قائل شویم، یکدستی سیستم از بین می رود. مانند سدی است که آن را سوراخ کنیم که به تدریج عظیم می گردد و در نهایت می شکند. بنابراین باید کاملا به ملاک هایی که معین می گردد، پایبند باشیم. صندلی شغلی، اجتماعی، مالی و... افراد نباید به هیچ عنوان در توزیع واکسن کرونا تاثیر بگذارد.

مهاجران را دریابیم

شمسی کوشکی با اشاره به شرایط توزیع واکسن کرونا در بین مهاجرینی که در کشور حضور دارند، گفت: به نظر من مهاجرین به هیچ عنوان نباید از برنامه توزیع واکسن کرونا مستثنی شوند. زیرا آنها در کشور ما و در کنار مردم ما زندگی می نمایند، واجد شأن و کرامت انسانی هستند و در تمام سوگندنامه های پزشکی این موضوع مطرح شده که ملیت برای ما فرق ندارد. بنابراین مهاجرین افغان حتما باید در این برنامه دیده شوند. البته این افراد هم معمولا گروه های آسیب پذیر هستند.

وی تاکید نمود: در عین حال یکی از مراکز مهم زندان ها و افراد زندانی هستند. زیرا این افراد در یک فضای بسته کنار یکدیگر هستند و باید شرایط آنها را هم مورد توجه قرار دهیم.

ضمانت اجرای اولویت بندی ها

شمسی کوشکی درباره ضمانت اجرای چنین اولویت بندی هایی، گفت: گایدلاینی که در این باره نوشته می گردد، باید یک پیوست اجرایی هم داشته باشد. به هرحال ممکن است بعضی از افرادی که در ارائه خدمات سلامت، نقش مستقیم دارند و الزاما پزشک و پرستار هم نیستند، اولویت پیدا نمایند. بر همین اساس است که معتقدم در تدوین این اولویت ها باید گروه های مختلف جامعه حضور داشته باشند و فرایند باید به گونه ای باشد که همه قبول نمایند که این اولویت ها منصفانه است.

وی اضافه نمود: به نظر می رسد درباره واکسن آنفلوآنزا چنین احساسی وجود نداشت و بر همین اساس هم بود که مجلس اظهار داشت که این اقدام هر ساله انجام می شده و بعد گفته شد که این واکسن ها قرار است برگردانده گردد. بنابراین نکته مهم این است که در گایدلاین ذکر گردد که هرگونه تخطی از آن پیامد دارد و این پیامدها ذکر گردد. همچنین از نهادهای مردمی برای نظارت استفاده گردد و جایی باشد که مردم بتوانند موارد تخلف احتمالی را گزارش نمایند. در غیر این صورت عدالت در سلامت رعایت نمی گردد، اعتماد عمومی لطمه جدی می خورد و در عین حال بیماری هم کنترل نمی گردد. زیرا از آنجایی که واکسن را به افراد درست نزدیم، مرگ و میرمان بالا می ماند و زنجیره انتقال هم قطع نمی گردد. در این حوزه نهادهای مردمی و نظارت عمومی می توانند یاری نمایند. در عین حال در توزیع واکسن شفافیت بسیار مهم است.

وی با بین اینکه در توزیع واکسن شاخص های فنی هم وجود دارد، ادامه داد: ممکن است افرادی باشند که واکسن مناسب شان نباشد. به عنوان مثال فردی که به کرونا مبتلا شده، اولویت بعدی است.

شمسی کوشکی با بیان اینکه ما باید تمام کوشش مان را انجام دهیم تا واکسن کرونا را در داخل کشور بسازیم، گفت: اگر قرار بر این شد که میزانی از واکسن را از کشورهای دیگر خریداری کنیم، باید واکسن هایی را بخریم که امکان انتقال آنها به دورترین نقاط کشور وجود داشته باشد.

هر آنچه که با عنوان واکسن کرونا در بازار سیاه باشد، تقلبی است

وی در سرانجام صحبت هایش خطاب به مردم، گفت: به نظر می رسد از چند هفته دیگر تزریق واکسن آکسفورد در انگلستان شروع می گردد. با اینکه شرکت های دارویی واکسن هایشان را پیش فروش نموده اند، اما با توجه به محدودیت واکسن کرونا در سطح جهان، به احتمال زیاد واکسن واقعی نمی تواند وارد بازار سیاه گردد و قاعدتا هر آنچه که با عنوان واکسن کرونا در بازار سیاه وجود داشته باشد، تقلبی است. وقتی واکسن وارد بازاری می گردد، مردم در معرض کلاهبرداری هستند، اما بدانند که واکسن بسیار حساس است و به هیچ عنوان واکسنی از بازارهای سیاه تهیه ننمایند و دنبال تهیه واکسن از راه های غیرقانونی نباشند.